Khái niệm và đặc trưng cơ bản của thuế | Cập Nhật Mới Nhất 2023

Thuế là gì? Như chúng ta thường biết tới, thuế là khoản đóng góp có tính chất bắt buộc của mỗi cá nhân và pháp nhân cho Nhà nước với thời hạn khác nhau theo pháp luật quy định. Tuy nhiên, bản chất của thuế là gì? Tại sao bắt buộc phải đóng thuế? Hãy cùng Kiểm Toán Việt Úc tìm hiểu tường tận qua bài viết dưới đây nhé!

Thuế Là Gì? Tại Sao Phải Đánh Thuế?

Cho đến thời điểm hiện tại, vẫn chưa có khái niệm thống nhất về thuế. Khái niệm về thuế được biết đến phổ biến nhất là:

Thuế là một khoản phí tài chính bắt buộc áp dụng cho người nộp thuế (cá nhân hoặc pháp nhân) phải trả cho tổ chức chính phủ để chi trả cho các khoản chi tiêu công khác nhau.

Bên cạnh đó, còn có một định nghĩa về thuế khá phổ biến như sau: "Thuế là hình thức phân phối thu nhập tài chính của Nhà nước để thực hiện vai trò của mình, dựa vào quyền lực chính trị, tiến hành phân phối sản phẩm thặng dư của xã hội một cách cưỡng chế và không hoàn lại".

Thuế được áp dụng lần đầu tiên ở Ai Cập Cổ đại vào khoảng năm 3000 - 2900 TCN, nếu không trả hoặc trốn thuế sẽ bị phạt theo quy định của Pháp luật.

Như vậy, từ 2 khái niệm trên có thể thấy thuế là khoản thu mang tính bắt buộc mà tổ chức, doanh nghiệp và cá nhân cần phải nộp cho nhà nước theo quy định của pháp luật Việt Nam.

Đặc Điểm Của Thuế Là Gì?

Với khái niệm như trên, chúng ta đã hiểu thực chất thuế là gì và tại sao phải đánh thuế. Vậy, thuế sẽ có những đặc điểm như thế nào? Quý độc giả hãy cùng Kiểm Toán Việt Úc tìm hiểu nhé!

Các khoản thu thuế được tập trung vào Ngân sách nhà nước là những khoản thu nhập của nhà nước được hình thành trong quá trình nhà nước tham gia phân phối của cải xã hội dưới hình thức giá trị:

Thuế là khoản đóng góp có tính chất quyền lực và thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của nhà nước

Bản chất cơ bản của thuế là nghĩa vụ mà mỗi tổ chức, cá nhân phải nộp thuế, điều này phân biệt với các hình thức huy động khác của chính phủ.

Nghĩa vụ nộp thuế thể hiện ở chỗ, dù muốn hay không, người nộp thuế (NTT) khi đã đủ điều kiện nộp thuế vào ngân sách quốc gia thì phải thực hiện đúng quy định. 

Hơn nữa, việc cơ quan thu thuế đại diện cho nhà nước cũng cung cấp bằng chứng về tính thực thi của thuế. Cơ quan quản lý thuế phải thực hiện đúng nghĩa vụ thu thuế, bảo đảm thu đủ thuế, bảo đảm bình đẳng của người nộp thuế.

Thuế sẽ dựa vào thực trạng của nền kinh tế (GDP, chỉ số giá tiêu dùng, chỉ số giá sản xuất, thu nhập,...)

Do 90% nguồn thu ngân sách nhà nước chủ yếu là thuế nên nhà nước có hệ thống thu thuế. Nếu không có thuế, nhà nước sẽ không có đủ nguồn lực kinh tế để duy trì hoạt động và hoàn thành sứ mệnh của mình. 

Do vai trò quan trọng này, công tác thu thuế được đảm bảo bởi nhiều cơ quan quyền lực, trong đó có Tổng cục Thuế và cơ quan thuế địa phương. Người nộp thuế có thể bị truy tố nếu họ không đáp ứng các nghĩa vụ của mình.

Thuế được thực hiện theo nguyên tắc hoàn trả không trực tiếp

NTT đã đáp ứng các điều kiện nộp thuế theo quy định của pháp luật thì phải tiếp tục thực hiện nghĩa vụ thuế của mình bất kể có lợi ích xã hội hay không. Số tiền thuế đã nộp sẽ không được hoàn trả trực tiếp mà sẽ được đưa vào ngân sách quốc gia. 

Nhà nước sau đó sử dụng ngân sách này cho các mục đích từ thiện, bao gồm cả những người đã đóng thuế của họ.

Thuế là thuế vĩnh viễn

NTT phải thực hiện nghĩa vụ nộp thuế cho nhà nước, khác với việc vay tiền cho nhà nước, do đó không có nghĩa vụ hoàn trả, bởi nguồn thu từ thuế được nhà nước sử dụng để phục vụ an sinh và xã hội

Vai Trò Của Thuế Là Gì?

Với định nghĩa và đặc điểm của thuế như trên, chúng ta có thể thấy thuế giữ vai trò quan trọng trong xã hội. Nếu không có thuế, nhà nước sẽ không thể hoạt động mạnh mẽ.

Vì thế, thuế sẽ có những vai trò cụ thể như sau:

- Thuế được dùng để tăng thu nhập cho ngân sách nhà nước, góp phần giải quyết các vấn đề phúc lợi xã hội cho từng đối tượng theo chính sách.

- Thuế được dùng để hỗ trợ trong việc cân bằng khoảng cách giàu - nghèo, giảm thiểu phân biệt tầng lớp trong xã hội vì người phải nộp nhiều loại thế hơn hầu hết là những chủ thể có mức thu nhập cao hơn mức quy định chịu thuế của pháp luật.

- Đóng thuế góp phần phát triển kinh tế, xã hội của người dân, thúc đẩy nguồn lực, hiệu suất làm việc tăng lên và đảm bảo công bằng xã hội.

- Mặt khác, việc nộp thuế sẽ yêu cầu cá nhân, tổ chức kê khai xác nhận các khoản và nguồn thu nhập phải hợp pháp nên đảm bảo sự minh bạch, công bằng.

Kế Toán Thuế

Kế toán thuế là vị trí không thể thiếu của doanh nghiệp. Nghiệp vụ kế toán thuế xảy ra thường xuyên và định kỳ nhằm đảm bảo quyền và nghĩa vụ nộp thuế của doanh nghiệp đối với Nhà nước. Do đó, kế toán thuế có vai trò quan trọng trong quá trình trao đổi thông tin, tổng hợp thông tin làm căn cứ xác định thuế mà doanh nghiệp hoặc tổ chức cần phải nộp cho nhà nước.

Thông qua đây, thuế sẽ được công khai minh bạch đảm bảo cho xã hội được phát triển vững mạnh.

Phân Loại Thuế

Căn cứ vào nhiều hình thức khác nhau mà thuế được phân ra thành nhiều loại để có thể dễ dàng quản lý.

Phân Loại Thuế Theo Cách Thu Thuế

- Thuế trực thu: Đây là loại thuế mà Nhà nước sẽ thu trực tiếp từ phần thu nhập của cá nhân hoặc pháp nhân.

- Thuế gián thu: Khác với thuế trực thu, thuế gián thu là loại thuế do các nhà sản xuất, thương nhân hoặc người cung cấp dịch vụ nộp cho Nhà nước thông qua việc cộng số thuế vào giá bán cho người tiêu dùng. VD: Thuế giá trị gia tăng, thuế tiêu thụ đặc biệt, thuế xuất nhập khẩu.

Phân Loại Thuế Theo Tính Chất Hành Chính

Đối với thuế theo tính chất hành chính sẽ được phân thành 2 nhóm:

- Nhóm 1: Thuế nhà nước: Nộp vào ngân sách trung ương.

- Nhóm 2: Thuế địa phương: Nộp vào ngân sách chính quyền địa phương.

Phân Loại Thuế Theo Tính Chất Kinh Tế

Thuế theo tính chất kinh tế sẽ bao gồm:

- Dựa theo yếu tố kinh tế bị đánh thuế: Thuế được chia thành thuế đánh vào thu nhập, tài sản tiêu dùng hay thuế đánh vào doanh nghiệp.

- Dựa theo yếu tố và tác nhân kinh tế chịu thuế: Gồm các loại thuế đánh vào doanh nghiệp như: Thuế xuất nhập khẩu, thuế thu nhập cá nhân, thuế tiêu thụ đặc biệt, thuế đất, thuế đánh vào hộ gia đình, thuế đánh vào sản phẩm.

- Dựa theo lĩnh vực, thuế được phân chia theo các lĩnh vực kinh tế bị đánh thuế như thuế đánh vào bảo hiểm, đánh vào tiết kiệm, đánh vào bất động sản.

Một Số Loại Thuế Phổ Biến Hiện Nay

Thuế Thu Nhập Cá Nhân

Là loại thuế trực thu, đánh vào những cá nhân có thu nhập vượt mức khởi điểm cần đóng thuế. Đối tượng chịu thuế cá nhân gồm:

- Công dân Việt Nam ở nước ngoài.

- Công dân Việt Nam sinh sống tại Việt Nam.

- Đối tượng nước ngoài có thu nhập từ Việt Nam.

Thuế Giá Trị Gia Tăng

Đây là loại thuế dựa trên khoản phát sinh chênh lệch hàng hóa dịch vụ từ sản xuất đến người tiêu dùng. Khi kê khai thuế giá VAT, doanh nghiệp có 2 cách thức kê khai:

- Phương pháp trực tiếp.

- Phương pháp khấu trừ.

Thuế Tiêu Thụ Đặc Biệt

Là loại thuế được áp dụng với chủ thể là doanh nghiệp có hoạt động dưới hình thức kinh doanh và là đối tượng chịu thuế theo quy định. Thuế tiêu thụ đặc biệt sẽ giúp điều tiết nguồn cung sản phẩm hoặc dịch vụ không có ích tới người tiêu dùng.

Thuế Thu Nhập Doanh Nghiệp

Đây là khoản thuế trực thu dựa trên nguồn thu nhập tổng của doanh nghiệp.

Thuế Sử Dụng Đất

Thuế sử dụng đất là nguồn thu từ chủ sở hữu đất khi nhà nước đã giao đất cho người sử dụng.

Thuế Xuất Nhập Khẩu

Đây là một loại thuế trực thu, áp dụng cho các cá nhân hoặc tổ chức với mức tính thuế dựa trên giá trị mặt hàng xuất nhập khẩu.

Thuế Tài Nguyên

Là khoản thu từ doanh nghiệp khai thác tài nguyên theo sản lượng tài nguyên bị tính thuế, thuế suất, giá tính thuế.

Thuế Bảo Vệ Môi Trường

Là loại thuế nhằm điều tiết các hoạt động gây ảnh hưởng đến môi trường nhằm bảo vệ môi trường cho công dân.

Lệ Phí Môn Bài

Lệ phí môn bài hay còn được gọi là thuế môn bài - đây là loại thuế mà doanh nghiệp phải nộp từ đầu năm cho vào quỹ ngân sách nhà nước với mục đích nắm bắt đồng thời thống kê về các doanh nghiệp, công ty, hợp tác xã, hộ kinh doanh,..

Lệ Phí Trước Bạ

Loại phí này sẽ áp dụng cho các trường hợp sang tên, đăng ký quyền sở hữu, chuyển nhượng đất, xe cộ hoặc tài sản nào đó và mức thu này dựa trên giá trị của tài sản được quy định.

Các Thông Tin Khác Cần Biết Trong Lĩnh Vực Thuế

Thanh tra thuế

Thanh tra thuế, kiểm tra thuế là hoạt động kiểm tra hồ sơ khai thuế của các tổ chức, công ty trên cơ sở các nguyên tắc do pháp luật quy định. Thanh tra thuế có trách nhiệm đảm bảo tính minh bạch, công bằng và tuân thủ thuế của tổ chức, doanh nghiệp. 

Hoạt động kiểm tra thuế thường không thường xuyên, không có lịch trình cụ thể làm tăng hiệu quả điều tra, phát hiện các hành vi vi phạm pháp luật về thuế. 

Thanh tra thuế có quyền yêu cầu các tổ chức, doanh nghiệp cung cấp thông tin, tài liệu liên quan đến hoạt động kinh doanh, thuế của mình và kiểm tra, xác minh tính chính xác của các thông tin đó.

Thuế suất

Thuế suất là tỷ lệ phần trăm (tỷ lệ) của số tiền thuế bạn phải trả dựa trên một đơn vị định giá chịu thuế. Hiện có hai mức thuế suất.

Khấu trừ thuế

Khấu trừ là quá trình giảm số tiền thuế phải nộp của một cá nhân hoặc doanh nghiệp dựa trên các khoản khấu trừ theo luật định. Các khoản giảm trừ này có thể bao gồm các khoản giảm trừ gia cảnh, giảm trừ chi phí sản xuất kinh doanh, trợ cấp xã hội hoặc các khoản giảm trừ khác được quy định tại luật thuế hoặc các văn bản khác. Sách hướng dẫn tốt.

Việc áp dụng các khoản tín dụng thuế làm giảm gánh nặng thuế cho người nộp thuế và giải phóng nhiều nguồn tài chính hơn cho chi tiêu cá nhân, đầu tư và phát triển kinh doanh. Đồng thời, tín dụng thuế là một cách để khuyến khích người nộp thuế tuân thủ pháp luật và trả đúng mức thuế mà pháp luật yêu cầu.

Tuy nhiên, tín dụng thuế cũng phải tuân theo các quy định nghiêm ngặt để tránh lạm dụng thuế và gian lận thuế. Do đó, cơ quan thuế có trách nhiệm kiểm tra, xác minh tính hợp lệ của các khoản giảm trừ được cấp để đảm bảo tính minh bạch, công bằng trong quá trình thu thuế.

Đăng ký thuế

Đối tượng phải đăng ký khai thuế và lấy mã số thuế theo quy định tại Điều 30 Luật Quản lý thuế 2019, Điều 6 Nghị định 126/2020/NĐ-CP và Thông tư 105/2020/TT-BTC mà Nhà nước có.

Với những thông tin liên quan đến thuế là gì, các đặc trưng cơ bản của thuế, Kiểm Toán Việt Úc hy vọng Quý độc giả đã hiểu hơn một số thông tin về thuế. Nếu Quý độc giả có bất kỳ thắc mắc nào về kiểm toán môi trường, xin vui lòng liên hệ ngay với Kiểm Toán Việt Úc qua Hotline: 0848 770 777 để được tư vấn miễn phí ngay lập tức!

Công Ty Kiểm Toán Việt Úc

Kiểm toán Việt Úc là đơn vị chuyên nghiệp, cung cấp các dịch vụ kiểm toán, dịch vụ thuế, dịch vụ tư vấn doanh nghiệp tại Việt Nam và nước ngoài. Kiểm toán Việt Úc hội tụ các chuyên gia nhiều năm kinh nghiệm trong lĩnh vực tài chính và kiểm toán bao gồm các CPA Việt Nam, CPA Úc, và các nhân sự cấp cao từ Big4 như PwC, Deloitte...