Tầm Quan Trọng Của Kiểm Toán Trong Các Dự Án Đầu Tư Xây Dựng

Dự án đầu tư xây dựng – dù là công trình dân dụng, hạ tầng giao thông, nhà máy sản xuất hay khu công nghiệp – luôn đi kèm theo những khoản ngân sách lớn, thời gian triển khai kéo dài và liên quan đến nhiều bên tham gia. Chính vì vậy, kiểm toán đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo tính minh bạch, hợp lý và hiệu quả sử dụng vốn trong suốt vòng đời dự án.

Kiểm Soát Tính Hợp Lệ – Hợp Lý – Hợp Pháp Của Chi Phí

Trong lĩnh vực xây dựng, hệ thống định mức, đơn giá và quy trình thanh quyết toán rất phức tạp. Nếu không có kiểm toán độc lập, rủi ro phát sinh sai phạm là rất lớn, đặc biệt ở các khâu:

• Lập và điều chỉnh tổng mức đầu tư;

• Thanh toán khối lượng chưa thi công hoặc thi công sai định mức;

• Ghi nhận chi phí không có chứng từ hợp lệ.

Kiểm toán đầu tư xây dựng sẽ rà soát:

• Hồ sơ thiết kế – dự toán – quyết toán;
• Chứng từ thanh toán, hồ sơ hoàn công;
• Hợp đồng xây dựng và phụ lục phát sinh.

Từ đó, giúp chủ đầu tư ngăn ngừa chi phí không hợp lệ bị “đội giá” và bảo vệ quyền lợi trước cơ quan thanh – kiểm tra nhà nước.

Hạn Chế Rủi Ro Tài Chính Và Trách Nhiệm Hình Sự

Không ít dự án (đặc biệt là vốn ngân sách, ODA, FDI hoặc đối tác công tư PPP) đã bị điều tra, thanh tra vì:

• Phê duyệt chi phí sai quy định;

• Gian lận trong lựa chọn nhà thầu;

• Thi công sai thiết kế nhưng vẫn thanh toán;

• Bất minh trong nghiệm thu, khối lượng phát sinh bất hợp lý.

Khi có kiểm toán độc lập tham gia từ sớm, doanh nghiệp sẽ:

• Có thêm cơ chế giám sát khách quan;
• Rà soát và cảnh báo kịp thời các điểm yếu trong kiểm soát nội bộ;
• Lập hồ sơ thanh – quyết toán bài bản, đầy đủ chứng từ và logic tài chính.

Điều này đặc biệt quan trọng đối với các ban quản lý dự án, nhà thầu chính, tổng thầu EPC, hoặc đơn vị tư vấn giám sát đang bị áp lực bởi tiến độ – chi phí – khối lượng phát sinh.

Hỗ Trợ Quyết Toán Vốn Đầu Tư Theo Quy Định

Theo Nghị định 99/2021/NĐ-CP và Thông tư 10/2023/TT-BTC, mọi dự án hoàn thành có sử dụng vốn nhà nước đều bắt buộc phải lập hồ sơ quyết toán và có ý kiến kiểm toán độc lập trước khi trình cơ quan thẩm quyền phê duyệt.

Tương tự, với dự án vốn tư nhân hoặc FDI, việc có hồ sơ quyết toán được kiểm toán cũng giúp:

• Tăng độ tin cậy với ngân hàng/tổ chức tài chính khi giải ngân vốn;
• Dễ dàng trình bày với cổ đông, nhà đầu tư về hiệu quả đầu tư;
• Phòng ngừa rủi ro thanh tra thuế trong việc ghi nhận tài sản cố định và phân bổ chi phí khấu hao.

Nói cách khác, kiểm toán không chỉ là "bước cuối cùng" của dự án, mà là “tấm vé thông hành” để công trình được nghiệm thu trọn vẹn về mặt pháp lý và tài chính.

Gia Tăng Minh Bạch Và Uy Tín Trong Quản Trị Dự Án

Trong các dự án có yếu tố liên danh, liên doanh, hoặc huy động vốn từ nhiều nguồn (đối tác góp vốn, ngân hàng tài trợ, nhà nước và tư nhân...), việc có kiểm toán độc lập sẽ là lời cam kết minh bạch tài chính với các bên liên quan.

Một số lợi ích cụ thể:

• Đối tác góp vốn yên tâm khi được chia sẻ báo cáo có kiểm toán minh bạch;
• Ngân hàng dễ dàng xét duyệt hồ sơ giải ngân, đặc biệt khi hồ sơ thanh toán có “ý kiến kiểm toán” đi kèm;
• Ban lãnh đạo tránh được các cáo buộc “lợi ích nhóm” hoặc “lợi dụng quyền hạn” khi ra quyết định đầu tư.

Là Căn Cứ Vững Chắc Cho Kiểm Toán Nội Bộ Và Thanh Tra Nhà Nước

Trong nhiều doanh nghiệp xây dựng quy mô lớn, kiểm toán đầu tư xây dựng còn là đầu vào quan trọng cho hệ thống kiểm toán nội bộ hoặc kiểm soát rủi ro doanh nghiệp (ERM). Những phát hiện từ kiểm toán sẽ:

• Làm rõ các điểm yếu trong quy trình quản lý dự án;

• Cảnh báo sớm các hành vi không tuân thủ;

• Cập nhật chi phí đầu tư thực tế để ra quyết định đầu tư giai đoạn tiếp theo.

Đồng thời, nếu sau này có đoàn thanh tra, kiểm tra từ Bộ Tài chính, Bộ Xây dựng hoặc cơ quan thuế, hồ sơ kiểm toán độc lập sẽ là “hàng rào bảo vệ” cho doanh nghiệp.

-------------------

Dù là dự án vốn công, vốn tư nhân, hay liên doanh quốc tế, kiểm toán trong đầu tư xây dựng cần được xem là một phần không thể thiếu trong quản trị tài chính dự án.

Thay vì chờ đến khi hoàn thành mới mời kiểm toán “chữa cháy”, các doanh nghiệp nên:

• Đưa kiểm toán tham gia ngay từ giai đoạn triển khai;
• Xây dựng quy trình kiểm soát nội bộ phù hợp với yêu cầu kiểm toán;
• Lưu trữ hồ sơ – chứng từ theo tiêu chuẩn “kiểm toán được” ngay từ đầu.

Bằng cách đó, doanh nghiệp không chỉ đảm bảo tuân thủ pháp luật, mà còn tối ưu hóa hiệu quả đầu tư, nâng cao uy tín, và hạn chế rủi ro pháp lý – tài chính trong toàn bộ vòng đời dự án.

Công Ty Kiểm Toán Việt Úc

Kiểm toán Việt Úc là đơn vị chuyên nghiệp, cung cấp các dịch vụ kiểm toán, dịch vụ thuế, dịch vụ tư vấn doanh nghiệp tại Việt Nam và nước ngoài. Kiểm toán Việt Úc hội tụ các chuyên gia nhiều năm kinh nghiệm trong lĩnh vực tài chính và kiểm toán bao gồm các CPA Việt Nam, CPA Úc, và các nhân sự cấp cao từ Big4 như PwC, Deloitte...